4. O(H)M – Roger Laute
O[H]M
Zelden zijn drie letters zo veelzijdig als in de vreemde titel O[H]M: OHM is natuurlijk het symbool van de elektrische weerstand. De wet van Ohm zegt: [spanning = stroomsterkte x weerstand] hoe groter de weerstand wordt, hoe groter de spanning. Een weerstand die er altijd is wanneer een kunstenaar een onderwerp of een project aanpakt. Zonder weerstand geen echte aanleiding, het is een trigger die de ultieme aanzet is; misschien wel te vergelijken met ‘het punctum’ in het resultaat dat Roland Barthes zo mooi beschreven heeft in ‘De lichtende kamer’. Het punctum, het weerhaakje, het intrigerende dat ons het beeld in trekt, afgezien van het esthetische of de compositie.
OM zonder de H verwijst zoals Marie-Thérèse al in de uitnodiging schreef, naar de mantra. Een mantra van enigszins repetitieve beelden, in eenzelfde verstilde omgeving gefotografeerd. Zonder veel ophef, met uitzondering van twee beelden gebruikmakend van de 256 tonaliteiten grijzen die wij kunnen onderscheiden tussen wit en zwart. De geluidsachtergrond, het gedicht van Remco Campert ‘Lamento’ versterkt dit gevoel zeer sterk. De mantra OHM waarvan Omkar het symbool is, is opgebouwd uit vijf onderdelen; van het stadium van diep-slaap-bewustzijn tot het stadium van absolute overgave.
Een dankbare invalshoek bij deze tentoonstelling geeft de tentoonstelling in het Museum of Modern Art in NY in 1978, samengesteld door John Szarkowsky met als titel “Windows and Mirrors”. Het zijn symbolen die verwijzen naar de invalshoek van fotografie die ons de wereld laat zien. ‘Als door een venster’: zoals hij er min of meer uitziet; of beelden die eerder ‘een weerspiegeling’ zijn van de kunstenaar, een heel persoonlijke blik. Bij Marie-Thérèse is het duidelijk de tweede invalshoek, – hoewel…
‘Weerspiegelingen’ zijn bij het werk van MT al vaker genoteerd, letterlijk weerspiegelingen, maar vooral ook bespiegelingen. Bovendien is ‘de spiegel’ die zij ons voorhoudt niet al te proper, en is hij enigszins ‘gespot’ zodat we er hier en daar ook doorheen kunnen zien, – denken we…
Dat maakt het allemaal nog boeiender en veel minder vanzelfsprekend dan we van veel – de meeste – foto’s tegenwoordig gewend zijn of verwachten. En als er dan nog beelden zijn waarvan we op het eerste gezicht denken dat het wel evidente beelden zijn die we ‘door het raam’ zien, dan blijkt ook dat raam te weerspiegelen.
Met enige overdrijving mogen we stellen dat elk beeld, is het niet een zelfportret, dan toch een zelfbeeld is. Het mooie visuele beeld ‘vensters en spiegels’ is geënt op de theorie ‘linkerhersenhelftrechterhersenhelft’. Kathryn Marx beschrijft en vergelijkt uitvoerig de fotografie vanuit de overtuiging dat beelden die de fotograaf met zijn linkerhersenhelft ontwikkelt objectiever zijn en meer geconstrueerd, bedacht zijn dan de beelden gemaakt door zijn rechterhersenhelft. Die zijn veeleer intuïtiever, subjectiever. Het fenomeen is genoegzaam bekend bij tekenaars en we experimenteren op academies met linker- en rechterhand-tekenen gestuurd door de tegenoverliggende hersenhelften. Fotografie is natuurlijk een medium dat zowel een precieze techniciteit behoeft en dus onze linkerhersenkwab aanspreekt als de rechterhelft wanneer het gaat om het spontaan reageren, poëtische indrukken weergeven. Bij de beelden van Marie-Thérèse overheerst overduidelijk de subjectieve aanpak: foto’s die ‘coup de foudre’ ontstaan – die zij vindt zonder te zoeken.
En toch, bij de nieuwe reeks beelden is de fotografe dan weer met voorbedachte rade te werk gegaan, en biedt zij ons een verhaal, een dialoog met de site. De standpunten en composities zijn hier nauwkeurig opgebouwd en niets is aan het toeval overgelaten. Zij heeft het toneel omarmd en tot het hare gemaakt. Ook het personage dat dit keer verschijnt is bijzonder expressief. We zien ook dat ze de reflecties niet helemaal vaarwel zegt, ze duiken hier en daar op onverwachte plaatsen op. De beelden zijn ook scherper en helderder geworden t.o.v. haar eerdere reeksen, maar gelukkig zijn de schaduwen diep genoeg om nog heel wat te verbergen en voor ons, de kijkers, in petto te houden!
Roger Laute
14 april | Het Achterhuis, Boekhandel De Zondvloed Roeselare